blog – karenvankooten.nl – trainen in onderwijzen

De wereld in het klein

Karen van Kooten — Wed, 29 Nov 2017 10:02:05 +0000

De wereld in het klein

Stel je een gewone school voor in Amsterdam-West. Op deze school zitten ongeveer 300 leerlingen met 42 nationaliteiten. Alles wat het leven boeiend en interessant maakt speelt zich hier tussen vier muren af. Er is liefde. In groep 8 stuurt een jongen een vervelende WhatsApp naar een meisje in zijn klas omdat hij niet weet hoe hij anders kan laten merken dat hij haar leuk vindt. Als hij sorry tegen haar moet zeggen staart hij met rode wangen uit het raam. Bij het tutorlezen leest een jongen die naar niemand luistert met een klein meisje uit groep 3. Hij wacht geduldig tot ze de bladzijde heeft gelezen en vertelt haar dat het lezen al veel beter gaat. Hoop zindert door de gangen als er een zang en dans competitie is georganiseerd waarbij echte artiesten jureren. Niet alleen de leerlingen met het meeste talent winnen maar ook de leerlingen die vol overgave en zelfvertrouwen op het podium staan. Er is ook ruzie. Drie jongens in groep 4 zijn meer met elkaar bezig dan met leren lezen en rekenen. Alleen door een blik van de ander kunnen ze al ontploffen. Praten helpt niet, de ander begon altijd. Leerkrachten en ouders zitten met hun handen in het haar terwijl zij alweer voetballen op het plein. Er is vreugde als een leerling na veel instructie en oefenen opeens enorm vooruit gaat. Er is verdriet als blijkt dat leerlingen dingen hebben gezien en meegemaakt die niet voor hen gestemd waren. En tranen als een leerling uit huis wordt geplaatst en niet meer op school komt. Er zijn leerlingen die alles mee hebben en leerlingen die overal moeite voor moeten doen. Een jongen met een spierziekte is bij iedereen geliefd. Maar hij blijft zichzelf met anderen vergelijken en komt er altijd slecht vanaf. Hij is de enige met de sleutel van de lift en alle leerlingen willen met hem mee naar boven of beneden. Toch maken de lift en alle extra begeleiding het verschil met de andere kinderen alleen maar groter in plaats van kleiner. Er is onmacht als het niet lukt om een leerling te bieden wat hij nodig heeft en trots als dat wel lukt. In groep 6 zit een jongen met autisme. Hij roept door de klas en maakt vreemde grappen maar zijn leerkracht en medeleerlingen horen het niet meer. “Hij kan er niets aan doen” zegt een meisje. “Niemand in de klas heeft er last van want we kennen hem”. Elkaar kennen zorgt voor begrip, vertrouwen zorgt voor zelfvertrouwen. Was de rest van de wereld maar zoals deze gewone school in Amsterdam-West.

De gouden vissticks

Karen van Kooten — Wed, 29 Nov 2017 10:00:26 +0000

“De Gouden vissticks”

De eerste weken van het nieuwe schooljaar zitten er weer op. Je hebt in het begin van het schooljaar vast veel geïnvesteerd in de groepsvorming. “Een goed begin is het halve werk” en als je dit leest weet je of je aanpak geslaagd is. Heb je een positieve groep dan kan je rustig even de klas uitlopen, je leerlingen werken gewoon door. Als iemand tijdens het werken stoort dan wordt hij door de andere leerlingen gecorrigeerd. Je leerlingen hebben zin en energie om te leren. Ook merk je dat kinderen zich verantwoordelijk voelen voor elkaar, uitlachen of pesten komen in jouw groep niet voor. Maar misschien is het je niet gelukt om van je groep een positieve groep te maken. Dan merk je dat je leerlingen altijd op hun hoede zijn en zoveel op elkaar letten dat er van leren vaak maar weinig terecht komt. Je kan je klas niet alleen laten omdat er dan een onveilige situatie ontstaat. Ook houd je je hart vast als er een keer een invaller komt en je weet al van tevoren welke kinderen de machtsstrijd aan zullen gaan. Het is niet alleen nadelig voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen als ze in een negatieve groep zitten, ook de leerontwikkeling laat minder groei zien dan als ze in een positieve groep hadden gezeten. Als je tegen de herfstvakantie nog geen positieve sfeer in je groep hebt dan wordt het de rest van het schooljaar hard werken. Dit is het moment om jezelf af te vragen: “Wat heb ik gedaan waardoor het zo’n fijne groep is geworden?” Of “Wat kan ik volgend jaar anders doen om ervoor te zorgen dat er een goede sfeer in mijn groep ontstaat?”. Gelukkig zijn veel leerkrachten ervan doordrongen dat ze ontzettend veel invloed op de groepssfeer hebben. Ten eerste is het belangrijk dat jij bij de start weet hoe je het hebben wilt. Structuur en voorspelbaarheid zijn belangrijk in de eerste weken. Maar daarnaast is het goed om jezelf van tevoren de vraag te stellen: “Wat hebben mijn leerlingen nodig als ze na de zomervakantie weer op school komen?”. De goede relatie met de juf of meester is de basis, daarna kan je verder bouwen. Door het structureel inzetten van coöperatieve werkvormen en energizers leren de leerlingen elkaar beter kennen. Op de school van mijn eigen kinderen bedenken de leerlingen in de eerste periode een naam voor hun klas. Dit jaar was het thema Zeedieren. En zo gebeurde het dat één klas nu “de gouden vissticks” heet. Ik zie al voor me wat een lol die leerlingen met elkaar gehad hebben toen ze die naam bedachten, dat is vast een positieve groep.

Schoolkamp deel 3

Karen van Kooten — Mon, 30 Jun 2014 10:52:12 +0000

Het is 23.00 uur, het bos is donker en we gaan met alle kinderen een nachtwandeling maken. Als we klaar zijn om te vertrekken komt Sam uit mijn klas naar me toe. “Juf, Tom zit in de tent te huilen. Hij mist zijn moeder”. Ik loop naar de tent en zie Tom ineen gedoken in een hoekje zitten. “Wat is er aan de hand jongen?” vraag ik. “Ik wil naar huis, ik wil niet mee met de nachtwandeling en ik mis mijn moeder”, zegt Tom snikkend. “Dat begrijp ik”, zeg ik. “Want jij hebt een hele lieve moeder. Maar we zijn nu hier en we gaan met z’n allen een wandeling maken en dat kan niet zonder jou”. “Maar ik wil niet, ik ben bang in het bos, ze zeggen dat er een kinderlokker is!”. “Dan doen we het zo”, zeg ik. “Jij gaat bij je vrienden lopen en ik zorg dat ik steeds achter je loop”. “Als het dan echt niet gaat, dan kijk je om en dan zie je dat ik daar loop”. “Met je vrienden en met mij erbij kan je echt niets gebeuren in het bos, dat weet ik zeker”. Tom loopt bedremmeld met me mee en meteen vormen zijn vrienden een kring om hem heen. “Ik ben ook best bang”, zegt Sam. “Ik mis mijn moeder ook”, zegt Thomas. Samen lopen ze door het bos en af en toe kijkt Tom achterom naar mij. “Je doet het heel erg goed” zeg ik. “Je bent bang en toch ga je mee, je bent dus sterker dan je angst en dat is heel stoer”.

Aan het eind van het schooljaar krijg ik een briefje van Tom en daar staat op:

liefe juf Karen

Ik vond je heel aardig en ik vond het vijn als je me hielp. Je was er altijd voor mij. Je hielp als ik boos of verdrietig was. Ik vond jou de beste juf.

liefs Tom

Schoolkamp deel 2

Karen van Kooten — Tue, 24 Jun 2014 10:49:42 +0000

“Waar staat die hazelnootboom dan?” vraagt Marco een jongen uit een andere klas. Ik realiseer me dat hij mij nog nooit was opgevallen. Op een school waar sommige kinderen heel goed weten hoe ze aandacht moeten krijgen zijn ook kinderen die onzichtbaar lijken. “Weet je Marco” zeg ik, “Ik moet eerst even iets anders doen maar daarna laat ik je de boom zien”. Ik doe wat ik moet doen en vergeet Marco. Er is zoveel te doen op kamp. Tot Marco opeens weer voor me staat en zegt: “Je zou me die hazelnootboom toch laten zien?”. We lopen naar de hazelnootboom toe en ik vertel dat er vast ook veel muizen en eekhoorns zijn in het bos die de hazelnoten graag opeten. Als we samen bij de boom staan plukt Marco een hazelnoot en zegt zachtjes: “Volgend jaar zit ik misschien niet meer op deze school. Ik ga misschien bij mijn moeder wonen, daar zijn ze nu over aan het praten. Straks als ik in het tehuis kom waar ik nu woon dan hoor ik of het doorgaat. Maar ik hoop het wel”. “Ik hoop het ook”, zeg ik. We plukken een hazelnoot en ik zeg: “Stop deze in je broekzak, wie weet brengt ‘ie geluk”. Een paar dagen later zie ik Marco op school. “En?”, vraag ik “Heeft de hazelnoot geluk gebracht?” “Ja”, zegt Marco stralend.

Schoolkamp deel 1

Karen van Kooten — Mon, 23 Jun 2014 10:50:50 +0000

Ieder jaar gaat de bovenbouw drie dagen op kamp. Op een groot veld in het bos staan dertig tentjes, in het midden is een kampvuurplek. Voor veel kinderen is kamp het hoogtepunt van het jaar en iedereen heeft vooral zin in de tweede dag: het gerucht gaat dat we dan naar Walibi gaan. Als de leerkrachten ’s avonds bij het eten vertellen dat we ook echt naar het pretpark gaan juichen alle kinderen. De volgende ochtend bij Walibi krijgt iedereen een toegangskaart en een lunchbon. De kinderen verspreiden zich in kleine groepjes over het park, de leerkrachten zitten op het terras. Iedereen heeft een leuke dag maar ik vraag mij af: waarom gaan we naar een pretpark als er in het bos zoveel te beleven is? Ik wil als leerkracht de nieuwsgierigheid van mijn leerlingen prikkelen, hun verwondering stimuleren en ze laten zien dat de wereld een fascinerende plek is. Op Walibi kan dat niet, in het bos wel. De volgende dag pluk ik een onrijpe hazelnoot van een boom en vraag aan een paar kinderen of ze weten wat dat is. “Een paardenbloem” zegt een jongen, de rest heeft geen idee. We maken met elkaar de noot open, eten een stukje en bedenken wat je allemaal kan maken van hazelnoten. Een leerling vraagt: “Zullen we in de herfst terug gaan om hazelnoten te plukken en er daarna hazelnootpasta van maken?” In tien minuten hebben ze meer geleerd over de natuur dan in al mijn lessen biologie.

Rapportavond

Karen van Kooten — Tue, 06 May 2014 14:03:52 +0000

Mijn duo Harmke en ik hebben alle ouders uitgenodigd, verspreid over twee avonden. We hebben samen de rapporten geschreven en de leerlingen hebben ook een deel ingevuld. De meeste ouders komen al eerder zodat ze het rapport vast goed kunnen bekijken. In tien minuten nemen we het rapport door. We hebben weinig tijd en al snel gaan de gesprekken over de dingen die hun kind nog moet leren. We vertellen wat nog niet zo goed gaat en waar we de komende tijd aandacht aan gaan besteden. Alle ouders willen graag weten welk advies hun kind zal krijgen in groep 8: VMBO met LWOO, Praktijkschool of misschien toch HAVO? Ik zie hoop in de ogen van ouders. Ouders die, zoals alle ouders, het beste willen voor hun kind. Ouders die al veel slechte rapporten, negatieve gesprekken en frustraties hebben meegemaakt omdat hun kind niet op een reguliere school kon blijven. Ouders die al veel moeilijke beslissingen hebben moeten nemen. Ouders die zoeken naar de bevestiging dat het een juiste beslissing is geweest om hun kind bij ons op school te plaatsen.

Ik heb die avond maar één doel: dat alle ouders trots zijn op hun kind.

Zo maar een dag

Karen van Kooten — Wed, 16 Apr 2014 13:24:50 +0000

Ahmed wil de schriften niet uitdelen

Patrick smeert zijn snot aan de trui van Sam

Sam noemt Patrick een sukkel

Joris ontdekt een plaatje van blote billen in zijn leesboek

Thomas roept dat Jan moet stoppen met kletsen

Jan roept terug dat Thomas zelf moet stoppen

Tijn klaagt dat er teveel lawaai is en hij niet kan werken

Patrick roept dat taal stom is en spelling en rekenen ook

Melvin kan niet lezen omdat hij zijn bril is vergeten

Ahmed zit achterstevoren op zijn stoel en staart naar buiten

Robbert laat een wind en iedereen knijpt zijn neus dicht

……en midden in de chaos kijkt Lisa verliefd naar Jason

en kijkt Jason snel de andere kant op

Pompoenenwedstrijd

Karen van Kooten — Thu, 06 Mar 2014 13:05:14 +0000

We hebben een goede biologie methode op school maar de liefde voor de natuur die leer je niet uit een boek. Om die reden neem ik bij de biologie les over planten een grote bak met aarde en pompoenpitten mee. We gaan pompoenen zaaien, de plantjes laten groeien en als die groot genoeg zijn zetten we ze buiten in de grond. Ieder groepje krijgt een pompoenpit en een bordje om alvast de naam voor de pompoen op te schrijven. Dat bordje kunnen we dan later bij het pompoenplantje zetten en het groepje met de grootste pompoen wint de pompoenenwedstrijd.

Maar dan gaat het mis. De opdracht om samen een naam voor de pompoen te bedenken is veel te moeilijk. Na een paar minuten lijkt het alsof iedereen ruzie heeft met iedereen. Kinderen schreeuwen, rennen de klas uit of krassen op het bordje. Met veel moeite krijg ik iedereen weer stil, de bordjes en de pompoenpitten liggen op de grond.

“Deze les gaat heel anders dan ik had bedacht”, zeg ik. “Ik wilde graag een biologie les geven waarin we samen pompoenen gingen laten groeien maar op deze manier lukt dat niet”. “Wat moeten we doen zodat we wèl zo iets kunnen doen?”. De leerlingen zijn duidelijk in hun feedback: “Ach juf, geef maar gewoon biologie uit het boek”.

Meester Willem

Karen van Kooten — Wed, 22 Jan 2014 12:09:35 +0000

Vaak vertel ik in trainingen dat je moeilijkste leerling iets nodig heeft wat jij als leerkracht nog niet biedt. Als je erachter kan komen wat dat is en je probeert dat uit dan kan je je handelingsrepertoire uitbreiden en zo een betere leerkracht worden. “Van je moeilijkste leerling kan je het meeste leren”. Als trainer heb ik makkelijk praten, als leerkracht niet.

In mijn klas zit Sam. Iedere maandagochtend komt hij de klas binnen, schopt tegen een tafel, gooit een schrift op de grond en gaat boos op zijn stoel zitten. Ik zie wat er gebeurt en twijfel, wat heeft Sam nodig? Moet ik boos worden en hem terugsturen? Moet ik met hem in gesprek over wat er is gebeurd? Of moet ik hem met rust laten? Ik besluit het laatste. Maar Sam komt niet tot rust. De ruimte die ik hem geef lijkt voor hem een vrijbrief om nog storender gedrag te gaan vertonen. Tot ik op een gegeven moment echt boos word en dan is het te laat. “Juf, je bent veel te aardig”, zegt een leerling tegen me en ik weet dat dat geen compliment is.

“De volgende keer als er weer wat gebeurt, stuur je Sam maar naar mij”, zegt Willem de leerkracht van groep 8. “Soms lukt het gewoon even niet met een leerling, dat hebben wij allemaal weleens”. De volgende dag zit Sam na 2 minuten bij Willem en na de middagpauze weer. Steeds gaat Willem met Sam in gesprek over wat er gebeurd is en maakt afspraken met hem.

Vol bewondering zie ik hoe Willem dat doet. Ik heb twee studies gedaan, heel veel boeken gelezen over onderwijs, tientallen leerkrachten geobserveerd en gecoacht en toch zal ik nooit een leerkracht worden zoals Willem. Een leerkracht die kinderen serieus neemt en ze voor de gek houdt, een leerkracht die luistert en waar kinderen naar luisteren, een leerkracht die rust en feest in zijn klas kan creëren.

Door de hulp van Willem zie ik dat Sam grenzen nodig heeft en het lukt me steeds beter om dat te bieden.

De naam van Sam is niet zijn echt naam, die van meester Willem wel.

Kerstdiner

Karen van Kooten — Sat, 21 Dec 2013 12:11:41 +0000

De klas is donker, de lichtjes zijn aan en op het digibord brandt de openhaard. Sommige leerlingen zijn er al om zeven uur terwijl het kerstdiner een half uur later pas begint. Zenuwachtig en trots komen ze binnen in hun netste kleren. Iedereen is in het zwart, de meisjes hebben glimmende oorbellen en sommige jongens hebben een gouden strikje. Iedereen heeft iets te eten meegenomen en even later zitten we aan de gevulde eieren, koude pizza’s, tomatensoep, pannenkoeken en kinderchampagne. Het is gezellig.

Thomas heeft een fototoestel meegenomen en neemt foto’s van zijn klasgenoten. Normaal vindt hij het moeilijk om contact te maken met andere kinderen maar achter zijn fototoestel lijkt hij zich zeker te voelen. Dan komt Marc naar mij toe: “ Juf, Thomas maakt foto’s maar dat wil ik niet”. Ik ga naar Thomas toe en zeg: “Als je foto’s van mensen maakt dan moet je eerst even vragen of dat mag. Maar weet je wat, zal ik een paar foto’s maken van jou en je vrienden?” Bij het woord “vrienden” gaan zijn ogen stralen. Ik roep door de klas: “Wie wil er op de foto?”. Eerst gaat Mo naast Thomas staan, daarna Joris en na een paar seconden staan alle jongens om Thomas heen. Ze joelen, lachen en steken hun duim omhoog. Op alle foto’s staat Thomas met een grote lach op zijn gezicht. Nog nooit was hij dichterbij vriendschap.

De namen van de kinderen zijn niet hun echte namen.